Szczątki ogromnej ryby karpia (2 metry długości), właśnie przeanalizowane przez naukowców, stanowią najwcześniejsze oznaki gotowania przez prehistorycznego człowieka około 780 000 lat temu, są starcze o około 600 000 lat względem poprzednio najstarszych dowodów.
Gotowanie w pradawanych czasach, koloryzowane >>
Duże w nowym oknie >>
Dokładna analiza szczątków ryby przypominającej karpia, znalezionej na stanowisku archeologicznym Gesher Benot Ya'aqov (GBY) w Izraelu, wskazuje, że ryba została ugotowana około 780 000 lat temu. Gotowanie jest definiowane jako zdolność do przetwarzania żywności poprzez kontrolowanie temperatury, w której jest ona podgrzewana i obejmuje szeroki zakres metod.
Dotychczas najwcześniejsze dowody na gotowanie datowane były na około 170 000 lat temu. Pytanie o to, kiedy wczesny człowiek zaczął używać ognia do gotowania jedzenia, jest przedmiotem wielu naukowych dyskusji od ponad wieku. Odkrycia te rzucają nowe światło na tę sprawę i zostały opublikowane w Nature Ecology and Evolution.
Badaniem kierował zespół naukowców w składzie: Dr Irit Zohar, badaczka w TAU's Steinhardt Museum of Natural History i kuratorka zbiorów biologicznych Beit Margolin w Oranim Academic College oraz profesor HU Naama Goren-Inbar, dyrektorka wykopalisk. W skład zespołu badawczego weszli również: dr Marion Prevost z Instytutu Archeologii HU; prof. Nira Alperson-Afil z Wydziału Studiów Izraelskich i Archeologii BIU; dr Jens Najorka z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; dr Guy Sisma-Ventura z Izraelskiego Instytutu Badań Oceanograficznych i Limnologicznych; prof. Thomas Tütken z Uniwersytetu Johannesa Gutenberga w Moguncji oraz prof. Israel Hershkovitz z Wydziału Medycznego TAU.
Dr Zohar i dr Prevost mówią: "To badanie pokazuje ogromne znaczenie ryb w życiu prehistorycznych ludzi, dla ich diety i stabilności gospodarczej. Ponadto, badając szczątki ryb znalezione w Gesher Benot Ya'aqob, byliśmy w stanie po raz pierwszy zrekonstruować populację ryb w starożytnym jeziorze Hula i pokazać, że w jeziorze żyły gatunki ryb, które z czasem wyginęły."
"Do gatunków tych należały olbrzymie brzany (ryby podobne do karpi), które osiągały do 2 metrów długości. Duża ilość szczątków ryb znalezionych na stanowisku dowodzi ich częstego spożywania przez wczesnych ludzi, którzy opracowali specjalne techniki gotowania. Te nowe odkrycia pokazują nie tylko znaczenie siedlisk słodkowodnych i zawartych w nich ryb dla wyżywienia prehistorycznego człowieka, ale także ilustrują zdolność prehistorycznych ludzi do kontrolowania ognia w celu gotowania żywności oraz ich zrozumienie korzyści płynących z gotowania ryb przed ich spożyciem."
W badaniu naukowcy skupili się na zębach gardłowych (używanych do rozdrabniania twardego pokarmu, takiego jak muszle) należących do ryb z rodziny karpiowatych. Zęby te znaleziono w dużych ilościach w różnych warstwach archeologicznych na stanowisku. Badając strukturę kryształów tworzących szkliwo zębów (których rozmiar zwiększa się pod wpływem ciepła), naukowcy byli w stanie udowodnić, że ryby złowione w starożytnym jeziorze Hula, przylegającym do stanowiska, były wystawione na działanie temperatury odpowiedniej do gotowania, a nie zostały po prostu spalone przez spontaniczny ogień.
Do tej pory dowody na używanie ognia do gotowania były ograniczone do miejsc, które weszły w użycie znacznie później niż miejsce GBY o około 600 000 lat, a te najbardziej kojarzą się z pojawieniem się naszego własnego gatunku, homo sapiens.
Prof. Goren-Inbar dodał: "Fakt, że gotowanie ryb jest widoczne w tak długim i nieprzerwanym okresie osadnictwa na stanowisku wskazuje na ciągłą tradycję gotowania potraw. Jest to kolejne z serii odkryć odnoszących się do wysokich zdolności poznawczych acheulskich łowców-zbieraczy, którzy byli aktywni w starożytnym regionie Hula Valley."
"Grupy te były głęboko zaznajomione ze swoim środowiskiem i różnymi zasobami, jakie ono im oferowało. Ponadto świadczy to o tym, że posiadały rozległą wiedzę o cyklach życiowych różnych gatunków roślin i zwierząt. Zdobycie umiejętności niezbędnych do gotowania żywności oznacza znaczący postęp ewolucyjny, ponieważ zapewniało dodatkowy sposób optymalnego wykorzystania dostępnych zasobów żywności. Jest nawet możliwe, że gotowanie nie ograniczało się do ryb, ale obejmowało również różne rodzaje zwierząt i roślin."
Prof. Hershkovitz i dr Zohar zauważają, że przejście od jedzenia surowej żywności do jedzenia gotowanej żywności miało dramatyczne konsekwencje dla rozwoju i zachowania człowieka. Jedzenie gotowanych pokarmów zmniejsza energię organizmu potrzebną do rozkładu i trawienia pokarmu, pozwalając na rozwój innych systemów fizycznych. Prowadzi to również do zmian w strukturze ludzkiej szczęki i czaszki.
Zmiana ta uwolniła ludzi od codziennej, intensywnej pracy związanej z poszukiwaniem i trawieniem surowego pożywienia, zapewniając im czas wolny, w którym mogli rozwijać nowe systemy społeczne i behawioralne. Niektórzy naukowcy uważają jedzenie ryb za kamień milowy w kwantowym skoku w ewolucji poznawczej człowieka, stanowiący centralny katalizator rozwoju ludzkiego mózgu.
Twierdzą, że jedzenie ryb jest tym, co uczyniło nas ludźmi. Nawet dziś powszechnie wiadomo, że zawartość mięsa ryb, taka jak kwasy tłuszczowe omega-3, cynk, jod i inne, w znacznym stopniu przyczynia się do rozwoju mózgu.
Zespół badawczy uważa, że lokalizacja obszarów słodkowodnych, z których część znajduje się na terenach, które już dawno wyschły i stały się jałowymi pustyniami, wyznaczyła trasę migracji wczesnego człowieka z Afryki do Lewantu i dalej. Siedliska te nie tylko dostarczały wody pitnej i przyciągały zwierzęta na te tereny, ale łowienie ryb w płytkiej wodzie jest stosunkowo prostym i bezpiecznym zadaniem o bardzo wysokiej nagrodzie odżywczej.
Zespół zakłada, że eksploatacja ryb w siedliskach słodkowodnych był pierwszym krokiem na drodze prehistorycznych ludzi z Afryki. Wczesny człowiek zaczął jeść ryby około 2 mln lat temu, ale gotowanie ryb - jak znaleziono w tym badaniu - reprezentowane prawdziwą rewolucję w diecie Acheulian i jest ważnym fundamentem dla zrozumienia relacji między człowiekiem, środowiska, klimatu i migracji przy próbie rekonstrukcji historii wczesnych ludzi.
Należy zauważyć, że dowody na używanie ognia na stanowisku - najstarszym tego typu dowodzie w Eurazji - zostały zidentyfikowane jako pierwsze przez prof. Nira Alperson-Afil z BIU. "Używanie ognia jest zachowaniem, które charakteryzuje całe kontinuum osadnictwa na tym stanowisku" - wyjaśniła. "Wpłynęło to na organizację przestrzenną stanowiska i prowadzoną tam działalność, która obracała się wokół palenisk". Badania Alperson-Afil dotyczące ognia na stanowisku były rewolucyjne jak na swoje czasy i pokazały, że używanie ognia rozpoczęło się setki tysięcy lat wcześniej niż wcześniej sądzono.
HU's Goren-Inbar dodał, że stanowisko archeologiczne GBY dokumentuje ciągłość wielokrotnego osiedlania się grup łowców-zbieraczy na brzegach starożytnego jeziora Hula, które trwało dziesiątki tysięcy lat.
"Grupy te korzystały z bogatej gamy zasobów dostarczanych przez starożytną dolinę Hula i pozostawiły po sobie długie kontinuum osadnicze z ponad 20 warstwami osadniczymi" - wyjaśnił Goren-Inbar. Wykopaliska w tym miejscu odsłoniły kulturę materialną tych starożytnych homininów, w tym narzędzia krzemienne, bazaltowe i wapienne, a także ich źródła pożywienia, które charakteryzowały się bogatą różnorodnością gatunków roślin z jeziora i jego brzegów (w tym owoców, orzechów i nasion) oraz wieloma gatunkami ssaków lądowych, zarówno średnich, jak i dużych.
Dr Jens Najorka z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie wyjaśnił: "W tym badaniu użyliśmy metod geochemicznych, aby zidentyfikować zmiany w wielkości kryształów szkliwa zębów, w wyniku ekspozycji na różne temperatury gotowania. Kiedy są one spalane przez ogień, łatwo jest zidentyfikować dramatyczną zmianę w wielkości kryształów szkliwa, ale trudniej jest zidentyfikować zmiany spowodowane gotowaniem w temperaturach od 200 do 500 stopni Celsjusza."
"Eksperymenty, które przeprowadziłem z dr Zohar, pozwoliły nam zidentyfikować zmiany spowodowane gotowaniem w niskich temperaturach. Nie wiemy dokładnie, jak gotowano ryby, ale biorąc pod uwagę brak dowodów na wystawienie ich na działanie wysokich temperatur, jest jasne, że nie były one gotowane bezpośrednio w ogniu i nie zostały wrzucone do ognia jako odpady lub jako materiał do spalenia."
W skład grupy badawczej wchodzili również dr Guy Sisma-Ventura z Israel Oceanographic and Limnological Research Institute oraz prof. Thomas Tütken z Johannes Gutenberg University Mainz, którzy dostarczyli analizy składu izotopowego tlenu i węgla w szkliwie zębów ryb.
"To badanie izotopów jest prawdziwym przełomem, ponieważ pozwoliło nam odtworzyć warunki hydrologiczne w tym starożytnym jeziorze przez wszystkie pory roku, a tym samym ustalić, że ryby nie były sezonowym zasobem gospodarczym, ale były łowione i spożywane przez cały rok. Tym samym ryby stanowiły stałe źródło pożywienia, które ograniczało potrzebę sezonowych migracji."
Źródło: Phys.org: Oldest evidence of the controlled use of fire to cook food
Irit Zohar --> Nature Ecology & Evolution --> Evidence for the cooking of fish 780 --> DOI: 10.1038/s41559-022-01910-z.
Dotychczas najwcześniejsze dowody na gotowanie datowane były na około 170 000 lat temu. Pytanie o to, kiedy wczesny człowiek zaczął używać ognia do gotowania jedzenia, jest przedmiotem wielu naukowych dyskusji od ponad wieku. Odkrycia te rzucają nowe światło na tę sprawę i zostały opublikowane w Nature Ecology and Evolution.
Badaniem kierował zespół naukowców w składzie: Dr Irit Zohar, badaczka w TAU's Steinhardt Museum of Natural History i kuratorka zbiorów biologicznych Beit Margolin w Oranim Academic College oraz profesor HU Naama Goren-Inbar, dyrektorka wykopalisk. W skład zespołu badawczego weszli również: dr Marion Prevost z Instytutu Archeologii HU; prof. Nira Alperson-Afil z Wydziału Studiów Izraelskich i Archeologii BIU; dr Jens Najorka z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; dr Guy Sisma-Ventura z Izraelskiego Instytutu Badań Oceanograficznych i Limnologicznych; prof. Thomas Tütken z Uniwersytetu Johannesa Gutenberga w Moguncji oraz prof. Israel Hershkovitz z Wydziału Medycznego TAU.
Dr Zohar i dr Prevost mówią: "To badanie pokazuje ogromne znaczenie ryb w życiu prehistorycznych ludzi, dla ich diety i stabilności gospodarczej. Ponadto, badając szczątki ryb znalezione w Gesher Benot Ya'aqob, byliśmy w stanie po raz pierwszy zrekonstruować populację ryb w starożytnym jeziorze Hula i pokazać, że w jeziorze żyły gatunki ryb, które z czasem wyginęły."
"Do gatunków tych należały olbrzymie brzany (ryby podobne do karpi), które osiągały do 2 metrów długości. Duża ilość szczątków ryb znalezionych na stanowisku dowodzi ich częstego spożywania przez wczesnych ludzi, którzy opracowali specjalne techniki gotowania. Te nowe odkrycia pokazują nie tylko znaczenie siedlisk słodkowodnych i zawartych w nich ryb dla wyżywienia prehistorycznego człowieka, ale także ilustrują zdolność prehistorycznych ludzi do kontrolowania ognia w celu gotowania żywności oraz ich zrozumienie korzyści płynących z gotowania ryb przed ich spożyciem."
W badaniu naukowcy skupili się na zębach gardłowych (używanych do rozdrabniania twardego pokarmu, takiego jak muszle) należących do ryb z rodziny karpiowatych. Zęby te znaleziono w dużych ilościach w różnych warstwach archeologicznych na stanowisku. Badając strukturę kryształów tworzących szkliwo zębów (których rozmiar zwiększa się pod wpływem ciepła), naukowcy byli w stanie udowodnić, że ryby złowione w starożytnym jeziorze Hula, przylegającym do stanowiska, były wystawione na działanie temperatury odpowiedniej do gotowania, a nie zostały po prostu spalone przez spontaniczny ogień.
Do tej pory dowody na używanie ognia do gotowania były ograniczone do miejsc, które weszły w użycie znacznie później niż miejsce GBY o około 600 000 lat, a te najbardziej kojarzą się z pojawieniem się naszego własnego gatunku, homo sapiens.
Prof. Goren-Inbar dodał: "Fakt, że gotowanie ryb jest widoczne w tak długim i nieprzerwanym okresie osadnictwa na stanowisku wskazuje na ciągłą tradycję gotowania potraw. Jest to kolejne z serii odkryć odnoszących się do wysokich zdolności poznawczych acheulskich łowców-zbieraczy, którzy byli aktywni w starożytnym regionie Hula Valley."
"Grupy te były głęboko zaznajomione ze swoim środowiskiem i różnymi zasobami, jakie ono im oferowało. Ponadto świadczy to o tym, że posiadały rozległą wiedzę o cyklach życiowych różnych gatunków roślin i zwierząt. Zdobycie umiejętności niezbędnych do gotowania żywności oznacza znaczący postęp ewolucyjny, ponieważ zapewniało dodatkowy sposób optymalnego wykorzystania dostępnych zasobów żywności. Jest nawet możliwe, że gotowanie nie ograniczało się do ryb, ale obejmowało również różne rodzaje zwierząt i roślin."
Prof. Hershkovitz i dr Zohar zauważają, że przejście od jedzenia surowej żywności do jedzenia gotowanej żywności miało dramatyczne konsekwencje dla rozwoju i zachowania człowieka. Jedzenie gotowanych pokarmów zmniejsza energię organizmu potrzebną do rozkładu i trawienia pokarmu, pozwalając na rozwój innych systemów fizycznych. Prowadzi to również do zmian w strukturze ludzkiej szczęki i czaszki.
Zmiana ta uwolniła ludzi od codziennej, intensywnej pracy związanej z poszukiwaniem i trawieniem surowego pożywienia, zapewniając im czas wolny, w którym mogli rozwijać nowe systemy społeczne i behawioralne. Niektórzy naukowcy uważają jedzenie ryb za kamień milowy w kwantowym skoku w ewolucji poznawczej człowieka, stanowiący centralny katalizator rozwoju ludzkiego mózgu.
Twierdzą, że jedzenie ryb jest tym, co uczyniło nas ludźmi. Nawet dziś powszechnie wiadomo, że zawartość mięsa ryb, taka jak kwasy tłuszczowe omega-3, cynk, jod i inne, w znacznym stopniu przyczynia się do rozwoju mózgu.
Zespół badawczy uważa, że lokalizacja obszarów słodkowodnych, z których część znajduje się na terenach, które już dawno wyschły i stały się jałowymi pustyniami, wyznaczyła trasę migracji wczesnego człowieka z Afryki do Lewantu i dalej. Siedliska te nie tylko dostarczały wody pitnej i przyciągały zwierzęta na te tereny, ale łowienie ryb w płytkiej wodzie jest stosunkowo prostym i bezpiecznym zadaniem o bardzo wysokiej nagrodzie odżywczej.
Zespół zakłada, że eksploatacja ryb w siedliskach słodkowodnych był pierwszym krokiem na drodze prehistorycznych ludzi z Afryki. Wczesny człowiek zaczął jeść ryby około 2 mln lat temu, ale gotowanie ryb - jak znaleziono w tym badaniu - reprezentowane prawdziwą rewolucję w diecie Acheulian i jest ważnym fundamentem dla zrozumienia relacji między człowiekiem, środowiska, klimatu i migracji przy próbie rekonstrukcji historii wczesnych ludzi.
Należy zauważyć, że dowody na używanie ognia na stanowisku - najstarszym tego typu dowodzie w Eurazji - zostały zidentyfikowane jako pierwsze przez prof. Nira Alperson-Afil z BIU. "Używanie ognia jest zachowaniem, które charakteryzuje całe kontinuum osadnictwa na tym stanowisku" - wyjaśniła. "Wpłynęło to na organizację przestrzenną stanowiska i prowadzoną tam działalność, która obracała się wokół palenisk". Badania Alperson-Afil dotyczące ognia na stanowisku były rewolucyjne jak na swoje czasy i pokazały, że używanie ognia rozpoczęło się setki tysięcy lat wcześniej niż wcześniej sądzono.
HU's Goren-Inbar dodał, że stanowisko archeologiczne GBY dokumentuje ciągłość wielokrotnego osiedlania się grup łowców-zbieraczy na brzegach starożytnego jeziora Hula, które trwało dziesiątki tysięcy lat.
"Grupy te korzystały z bogatej gamy zasobów dostarczanych przez starożytną dolinę Hula i pozostawiły po sobie długie kontinuum osadnicze z ponad 20 warstwami osadniczymi" - wyjaśnił Goren-Inbar. Wykopaliska w tym miejscu odsłoniły kulturę materialną tych starożytnych homininów, w tym narzędzia krzemienne, bazaltowe i wapienne, a także ich źródła pożywienia, które charakteryzowały się bogatą różnorodnością gatunków roślin z jeziora i jego brzegów (w tym owoców, orzechów i nasion) oraz wieloma gatunkami ssaków lądowych, zarówno średnich, jak i dużych.
Dr Jens Najorka z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie wyjaśnił: "W tym badaniu użyliśmy metod geochemicznych, aby zidentyfikować zmiany w wielkości kryształów szkliwa zębów, w wyniku ekspozycji na różne temperatury gotowania. Kiedy są one spalane przez ogień, łatwo jest zidentyfikować dramatyczną zmianę w wielkości kryształów szkliwa, ale trudniej jest zidentyfikować zmiany spowodowane gotowaniem w temperaturach od 200 do 500 stopni Celsjusza."
"Eksperymenty, które przeprowadziłem z dr Zohar, pozwoliły nam zidentyfikować zmiany spowodowane gotowaniem w niskich temperaturach. Nie wiemy dokładnie, jak gotowano ryby, ale biorąc pod uwagę brak dowodów na wystawienie ich na działanie wysokich temperatur, jest jasne, że nie były one gotowane bezpośrednio w ogniu i nie zostały wrzucone do ognia jako odpady lub jako materiał do spalenia."
W skład grupy badawczej wchodzili również dr Guy Sisma-Ventura z Israel Oceanographic and Limnological Research Institute oraz prof. Thomas Tütken z Johannes Gutenberg University Mainz, którzy dostarczyli analizy składu izotopowego tlenu i węgla w szkliwie zębów ryb.
"To badanie izotopów jest prawdziwym przełomem, ponieważ pozwoliło nam odtworzyć warunki hydrologiczne w tym starożytnym jeziorze przez wszystkie pory roku, a tym samym ustalić, że ryby nie były sezonowym zasobem gospodarczym, ale były łowione i spożywane przez cały rok. Tym samym ryby stanowiły stałe źródło pożywienia, które ograniczało potrzebę sezonowych migracji."
Źródło: Phys.org: Oldest evidence of the controlled use of fire to cook food
Irit Zohar --> Nature Ecology & Evolution --> Evidence for the cooking of fish 780 --> DOI: 10.1038/s41559-022-01910-z.
ha tfu, nie przesądzajmy faktów, babka ma tylko dowód że szkliwo się gotowało, może zęby trafiły do gorącego jeziora które wyschło albo warstwy młodsze się obniżyły, jeśliby rzeczywiście gotowano to jak i gdzie? w garnku, w dziurze w ziemi, na wyżłobionym kamieniu, jeśli tak to też powinny być jakies ślady
OdpowiedzUsuń